W po³owie kwietnia Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Spo³ecznej przedstawi³o za³o¿enia programu „Maluch+”. Przewiduje on, ¿e liczba miejsc w ¿³obkach ma wzrosn±æ ze 100 tys. (obecnie) do 300 tys. W tym celu Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Spo³ecznej proponuje m.in. zniesienie obowi±zku posiadania w ¿³obkach lub klubach dzieciêcych dwóch sal (dotychczas jedna sala jest przeznaczona dla dzieci, które nie ukoñczy³y 1. roku ¿ycia). W konsultacjach spo³ecznych oprotestowany zosta³ pomys³ zwiêkszenia limitu dzieci do 10 przypadaj±cych na jednego opiekuna (dzi¶ 8 dzieci na jednego opiekuna).
Równie¿ w tym roku w ramach programu „Maluch+” w ¿³obkach i klubach dofinansowanych zostanie ponad 53 tys. miejsc dla dzieci do 3. roku ¿ycia. Rz±d przeznaczy na realizacjê tego przedsiêwziêcia 500 mln z³. – Chcemy, aby ka¿da polska rodzina mog³a umie¶ciæ dziecko w ¿³obku, je¿eli chce to zrobiæ, a ponoszona przez ni± op³ata nie poch³ania³a wiêkszo¶ci domowego bud¿etu – powiedzia³a minister El¿bieta Rafalska.
Mama w domu
Tak¿e w tym roku w ¿³obkach ma powstaæ ponad 12 tys. nowych miejsc. Placówki te bêd± mog³y zak³adaæ nie tylko gminy, osoby fizyczne i osoby prawne, ale tak¿e pozosta³e jednostki samorz±du terytorialnego – powiaty i województwa oraz instytucje pañstwowe.
Minister El¿bieta Rafalska wskazuje, ¿e obecnie opiek± ¿³obkow± objêtych jest zaledwie 11 proc. dzieci do 3. roku ¿ycia. W jej ocenie to stanowczo za ma³o, a wiêksza liczba miejsc opieki mo¿e byæ czynnikiem sprzyjaj±cym podejmowaniu decyzji o posiadaniu dzieci. Stanowisko takie jest sprzeczne z wynikami badañ w ramach „Generations and Gender Programme” przeprowadzonych w naszym kraju w 2011 roku. Badania potwierdzi³y, ¿e kobiety, które przebywaj± na urlopie macierzyñskim lub wychowawczym, znacznie czê¶ciej deklaruj± chêæ posiadania kolejnych dzieci. Podobna prawid³owo¶æ wystêpuje w innych pañstwach. Zdaniem minister El¿biety Rafalskiej, rodzice oczekuj± wiêkszej liczby miejsc opieki. Potwierdzeniem tego s± sytuacje zapisywania dziecka do ¿³obka ju¿ w okresie ci±¿y matki.
Zupe³nie inny obraz wy³ania siê z raportu przygotowanego przez Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris. Znaczna czê¶æ kobiet osobi¶cie pragnie sprawowaæ opiekê nad dzieckiem po jego urodzeniu. Bezpo¶rednia opieka nad maluchem oraz stabilna sytuacja rodzinna s± czynnikami pozytywnie wp³ywaj±cymi na chêæ posiadania potomstwa (Raport Instytutu Ordo Iuris, „Jakiej polityki rodzinnej potrzebuje Polska?”, Warszawa 2015).
Ideologiczne cele barceloñskie
Za³o¿enia rz±dowego programu „Maluch+”, które zmierzaj± w kierunku rozszerzenia instytucjonalnej opieki nad dzieæmi do lat trzech i aktywizacji kobiet, s± realizacj± wytycznych Unii Europejskiej.
W 2002 roku na posiedzeniu Rady Europejskiej w Barcelonie ustalono, ¿e opiek± instytucjonaln± powinno zostaæ objêtych 90 proc. dzieci w wieku od 3 lat do wieku rozpoczêcia obowi±zkowej edukacji w szkole podstawowej oraz 33 proc. dzieci poni¿ej 3 lat. Tak zwane cele barceloñskie zalecaj±, aby pañstwa cz³onkowskie usunê³y czynniki zniechêcaj±ce kobiety do uczestniczenia w rynku pracy. W 2009 roku w dokumencie „Edukacja i Szkolenia 2020” przyjêto za³o¿enie, ¿e do 2020 roku 95 proc. dzieci w wieku od 4 lat do wieku szkolnego ma byæ objêtych edukacj± przedszkoln±.
Komisja Europejska w 2011 roku w sprawozdaniu sformu³owa³a pod adresem krajów cz³onkowskich Unii Europejskiej oczekiwanie przyspieszenia realizacji prac dotycz±cych placówek opieki nad dzieæmi, tak aby osi±gn±æ poziom 75-procentowego zatrudnienia kobiet w krajach UE do roku 2020. W tym celu Komisja Europejska skierowa³a zalecenia do 11 pañstw cz³onkowskich, w tym Polski, dotycz±ce zatrudnienia kobiet, dostêpno¶ci i jako¶ci us³ug opieki nad dzieæmi. KE podkre¶li³a: „Strategie u³atwiaj±ce zachowanie równowagi miêdzy ¿yciem prywatnym a prac± – zw³aszcza dotycz±ce us³ug opieki nad dzieæmi – s± kluczem do wspierania zatrudnienia kobiet”. Unia Europejska traktuje kwestiê dostêpno¶ci placówek opieki nad dzieæmi jako jeden z elementów zmian na rzecz „równo¶ci p³ci”, przede wszystkim poprzez zwiêkszenie wska¼nika zatrudnienia kobiet.
W 2013 roku Komisja Europejska przyjê³a obszerne sprawozdanie na temat realizacji przyjêtych w Barcelonie celów. W komunikacie z 14 kwietnia 2014 roku znalaz³a siê uwaga, ¿e dziêki unijnemu finansowaniu placówek opieki nad dzieæmi i wspieraniu uczestnictwa kobiet na rynku pracy zatrudnienie kobiet wzros³o w UE z 58 proc. w 2002 roku do 63 proc. w 2013 roku. W latach 2007-2011 UE przeznaczy³a z funduszy strukturalnych 3,2 mld euro dla placówek opieki instytucjonalnej w celu wzrostu odsetka dzieci korzystaj±cych z placówek opieki. Dotacje z funduszy europejskich udzielane s± na inwestycje, wyposa¿enie techniczne i edukacyjne, kursy i szkolenia doskonal±ce dla wychowawców.
Odgórny przymus
W Warszawie do 2015 roku realizowany by³ w niektórych przedszkolach projekt „Mama i tata wracaj± do pracy, a ja idê do ¿³obka”. Projekt by³ wspó³finansowany a¿ w 85 proc. ze ¶rodków UE w ramach Europejskiego Funduszu Spo³ecznego. Dotacje unijne w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych maj± zwiêkszyæ liczbê miejsc w przedszkolach, punktach przedszkolnych, ¿³obkach i klubach dzieciêcych. Przyk³adowo w województwie podlaskim z funduszy unijnych przeznaczone jest 27 mln z³ na tworzenie ¿³obków i klubów malucha na lata 2014-2020. W pierwszym rzêdzie celem dotacji ma byæ sk³onienie mam nowo narodzonych dzieci do powrotu na rynek pracy. Z danych GUS wynika, ¿e na Mazowszu w 2015 wydano 160 mln z³ na ¿³obki, a w ca³ej Polsce 740 mln z³.
Rekomendacje Unii Europejskiej w zakresie opieki nad dzieæmi do lat trzech, przyjête przez polski rz±d, sprowadzaj± siê do nastêpuj±cych zaleceñ:
– jak najszybszego wprowadzenia w ¿ycie ustawy o ¿³obkach;
– zliberalizowania wymogów lokalowo-sanitarnych dla ¿³obków;
– zwiêkszenia dostêpno¶ci placówek opiekuñczych dla ma³ych dzieci.
Rz±d Prawa i Sprawiedliwo¶ci kontynuuje program Platformy Obywatelskiej, która w 2011 roku przyjê³a ustawê „Maluch”. Zgodnie z za³o¿eniami programu w latach 2011-2013 mia³o powstaæ 30 tys. nowych miejsc w ¿³obkach, przy poziomie finansowania wynosz±cym rocznie 90 mln z³.
Wicepremier Mateusz Morawiecki w ¶lad za dokumentami UE powtarza, ¿e opieka nad dzieckiem jest jednym z wa¿niejszych czynników bierno¶ci zawodowej w Polsce. Dlatego, aby przeciwdzia³aæ niskiej aktywno¶ci zawodowej kobiet, nale¿y rozwin±æ system instytucjonalnej opieki nad dzieæmi. W 2030 roku system instytucjonalnej opieki ma obj±æ 33 proc. dzieci do lat 3. Wielko¶ci te pokrywaj± siê z zaleceniami UE.
Projekt „Maluch+” nie uwzglêdnia wysokich kosztów prowadzenia ¿³obków i klubów malucha. W Warszawie miesiêczne dofinansowanie przez samorz±d jednego dziecka w ¿³obku (w 2016 roku) wynosi³o 1292 z³. Stanowi to prawie 87 proc. kosztów zwi±zanych z prowadzeniem tych placówek.
Dyskryminacja niañ
Zupe³nie niezrozumia³e s± plany rz±du, które maj± na celu zmniejszenie dop³at do pracy niañ. Obecnie legalnie zatrudniona przez rodziców niania ma op³acane przez Zak³ad Ubezpieczeñ Spo³ecznych sk³adki od minimalnej pensji. Od kwoty powy¿ej 2 tys. z³ sk³adki op³acaj± ju¿ rodzice. Zgodnie z proponowanym rozwi±zaniem ZUS op³aci sk³adki od kwoty nie wy¿szej ni¿ 50 proc. wysoko¶ci minimalnego wynagrodzenia za pracê. Wed³ug ministerstwa, niania jest najdro¿sz± form± opieki nad dzieæmi do lat 3. Dlaczego praca opiekuñczo-wychowawcza mo¿e w Polsce liczyæ na dofinansowanie ze strony w³adz tylko wówczas, gdy jest wykonywana przez opiekunkê w ¿³obku?
Wyniki badañ sonda¿owych z 2011 roku przedstawione w Raporcie Instytutu Ordo Iuris mówi±, ¿e a¿ 85 proc. polskich matek dzieci w wieku 4-36 miesiêcy najchêtniej powierzy³oby sta³± opiekê nad dzieckiem opiekunce spo¶ród najbli¿szej rodziny i przyjació³. Jednocze¶nie ponad po³owa badanych (52 proc.) w ogóle nie chcia³aby posy³aæ dziecka do ¿³obka. Instytut Ordo Iuris zwraca uwagê, ¿e „koszty opieki instytucjonalnej (¿³obkowej i przedszkolnej) stanowi± najistotniejszy wydatek pañstwa w zakresie polityki rodzinnej. W ostatnich latach najszybciej rosn± wydatki na opiekê ¿³obkow±. Niestety, pieni±dze na ten cel wydawane s± jednostronnie. Podczas gdy praca opiekunki w przedszkolu i ¿³obku finansowana jest przez pañstwo, praca mamy w domu nie mo¿e liczyæ na ¿adne wsparcie”. Autorzy raportu zwracaj± uwagê, ¿e w polityce rodzinnej powinna obowi±zywaæ zasada „pieni±dze id± za dzieckiem, a nie za instytucj±” i postuluj± wprowadzenie bonu wychowawczego, który pozwoli rodzicom na realny wybór formy, w jakiej sprawowana jest opieka nad ich dzieæmi.
System polityki rodzinnej w zakresie opieki nad dzieæmi w naszym kraju powinien ulec radykalnej przebudowie polegaj±cej na odej¶ciu od rozbudowanego, etatystycznego systemu opieki instytucjonalnej na rzecz wsparcia matek.
¬ród³o: Nasz Dziennik.